17.11.06

Τη γλώσσα τού έδωσαν ελληνική

Και αυτό που κατάλαβε είναι ότι δεν του έδωσαν γλώσσα, του έδωσαν την κιβωτό του Ισραήλ (παρντόν, παραείναι σιωνιστικό αυτό, αποκαλύπτομαι). Η ελληνική, ως γνωστόν, είναι μια δοτή γλώσσα. Δηλαδή πάνω από γλώσσα, πάνω από δύναμη έκφρασης, δημιουργίας και επικοινωνίας, πάνω από όλα αυτά είναι παρά-δοση. Είναι κληρονομιά. Είναι αξία και ευθύνη. Είναι ο θησαυρός του μακαρίτη και ο δεκάλογος του Μωυσή (έστω και πεντάτομος) μαζί. Όπως και να το κάνουμε, είναι λαχείο από τα λίγα.

Δεν είμαστε απλοί ομιλητές, λοιπόν, είμαστε θεματοφύλακες. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ. Και, ακόμα περισσότερο, για να είσαι/θεωρείσαι ειδικός σε μια τέτοια γλώσσα, πρέπει ακριβώς να ασκείς και χρέη θησαυροφύλακος και υποθηκοφύλακος των κλίσεων και της προφοράς, των πιστών στην ετυμολογία χρήσεων και των ορθόδοξων συντάξεων. Και, αντιστρόφως, διαδηλώνοντας και μόνο την αγάπη σου και την ανησυχία σου για τούτα τα ιερά και απαραβίαστα, είσαι ειδικότερος των ειδικών και νομιμοποιείσαι να κατακεραυνώνεις και να λοιδορείς οποτεδήποτε τους τάχαμου «ειδικούς» και τα περίφημα «ακαδημαϊκά κατεστημένα» (που και σε αυτά ευτυχώωως υπάρχουν οι φωτεινές εξαιρέσεις –μια τέτοια υπαινίσσομαι με τον τίτλο του παρόντος).

Είναι ιδιαίτερη, άρα, γλώσσα η ελληνική από αυτήν ακριβώς την άποψη. Και συνειδητοποιώ ότι το γλωσσολογικό δόγμα που θέλει την γλωσσολογία «επιστήμη περιγραφική» (και ενίοτε «ερμηνευτική») αποκτά άλλη χροιά και ειδικό βάρος στην περίπτωση των ελληνικών. Για τον γλωσσολόγο αλλού ίσως δεν είναι παρά ένας κοινός τόπος, μια αρχή μεθοδολογική και ουδέτερη, του τύπου «η κοινωνιολογία είναι επιστήμη εμπειρική» (δεν ξέρω αν είναι, αυθαίρετο το παράδειγμα). Για τον Έλληνα γλωσσολόγο ή γλωσσολογούντα είναι μια έκφραση πολιτική σχεδόν, γι΄αυτό και μπορεί να γίνει λάβαρο ή κόκκινο πανί. Ο Αντρέ Μαρτινέ κάπου στις πρώτες σελίδες των Στοιχείων Γενικής Γλωσσολογίας, αν θυμάμαι καλά, λέει ότι ο γλωσσολόγος δεν συμμερίζεται ούτε την ιερή αγανάκτηση του καθαρολόγου, ούτε την άγρια χαρά του εικονοκλάστη μπροστά στα «γλωσσικά λάθη». Φαίνεται πως για τον Έλληνα γλωσσολόγο αυτό είναι αδύνατο. Αυτό που οι γλωσσικά ευαίσθητοι συμπολίτες μας περιμένουν από έναν ειδικό της γλώσσας είναι να υιοθετήσει την πρώτη στάση και, αν δεν την υιοθετήσει, θα θεωρηθεί ότι υιοθετεί την δεύτερη.

Από αυτό κανείς δεν μπορεί εύκολα να ξεφύγει. Και για έναν ακόμα λόγο: γιατί κανείς μας δεν είναι πραγματικά ουδέτερος, φυσικά. Κι οι γλωσσολόγοι άνθρωποι είναι. Οι ίδιες μας οι γλωσσικές επιλογές το δείχνουν. Δείχνουν προτιμήσεις. Κλίσεις και αποκλεισμούς. Μπορεί μια χαρά να καταλαβαίνω και να δικαιολογώ τον τύπο «του συνήθη», όμως δεν θα τον χρησιμοποιήσω – τουλάχιστον όταν γράφω. Και δεν παίρνω όρκο φυσικά ότι είναι το γλωσσικό μου αίσθημα που θα με εμποδίσει. Είπα παραπάνω ότι έχει αυξημένα βάρη ο Έλληνας ομιλητής και ευθύνες απέναντι στη γλώσσα του και το να αρθρώσεις τελικά λόγο στα ελληνικά είναι μια πράξη γενναία, ακόμα κι αν είσαι φυσικός ομιλητής (αν είσαι ξένος, εξαρτάται από το αν είσαι μετανάστης ή ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν/Ζακ Ρογκ). Είναι η περίφημη «αγωνία του λόγου» α λα ελληνικά. Την ανάλογη αγωνία έχει, φαντάζομαι, και ο ειδικός – μένει να μου το επιβεβαιώσει και κανένας ειδικός. Με την πρόσθετη ίσως επίγνωση των προεκτάσεων που έχουν οι επιλογές του και την επίγνωση επίσης της αναπόφευκτης δήλωσης «γλωσσικών φρονημάτων».

Θυμήθηκα ένα χαριτωμένο περιστατικό. Μια φίλη και πάλαι συμφοιτήτρια έκανε μια εργασία Ανάλυσης Ομιλίας –νομίζω διάσημη μεταξύ σχετικά πρόσφατων αποφοίτων του Αθήνησι που απαιτούσε μαγνητοφώνηση και απομαγνητοφώνηση ενός σύντομου καθημερινού διαλόγου και ζήτησε τη συνδρομή μας. Ένας από τους παρευρισκόμενους έδειξε έντονη ανησυχία και δίσταζε και ήθελε να το αποφύγει, γιατί έλεγε ότι «τα ελληνικά του είναι χάλια». Σας διαβεβαιώ ότι είχε γεννηθεί στην Αθήνα και ότι τα τελευταία 20+x χρόνια διέμενε σε βόρειο προάστιο. Επίσης δεν τον είχα πιάσει ποτέ να κάνει «λάθη», ούτε τα συνήθως στηλιτευόμενα. Τον είχαν ωστόσο πείσει ότι δεν μιλάει σωστά ελληνικά.

Όπως κάποτε είχε γίνει ένα κίνημα γλωσσικού καθαρισμού, το οποίο ακόμα πολλοί το αποτιμούν θετικά, πιστεύω πως σήμερα στην Ελλάδα επείγει ένα κίνημα «γλωσσικής απενοχοποίησης». Και θέλω, τέλος, να τονίσω αυτό που γράφει παρακάτω ο περιγλώσσιος. Ακόμα κι αν εμείς, ως/σαν ομιλητές που είμαστε, δεν καταφέρνουμε πάντα να αποστασιοποιηθούμε από τις συνήθειες, τις επιρροές ή και τις προκαταλήψεις μας, ακόμα κι αν είμαστε ρυθμιστές και καθόλου «αθώοι»* (έχω δει άρθρο και για τον prescriptivism των anti-prescriptivists), η γλωσσολογία καθαυτή (σόρι, καθ’ εαυτήν) –δηλαδή η σχετική θεωρία και έρευνα δεν είναι, δεν μπορεί να είναι, δεν έχει νόημα να είναι, δεν το αφήνει να συμβεί η ίδια η επαφή με τη γλωσσική πραγματικότητα.

*Μα εμείς δεν είμαστε άγγελοι, δεν είμαστε από σόι,
ούτε φονιάδες ή ληστές, ούτε πολύ αθώοι.
(Αγαθή Δημητρούκα)

14 σχόλια:

Greg είπε...

Παρ' ότι με κάποια απ' αυτά που γράφεις παραπάνω δεν διαφωνώ, η ανάγκη απενοχοποίησης σαν "gay κίνημα" ακούγεται... :-D

Επειδή κάποιοι κομπλεξάρονται, θα πρέπει να μιλάμε ή να ακούμε "τουρλού";

Άσε που ξεθαρεύουν και κάποιοι άλλοι και το "τραβάνε" το πράγμα, αποφαινόμενοι ότι το να μιλάς Ελληνικά είναι και ρατσιστικό(!) γιατί στενοχωριέται ο Πακιστανός...

Αθ. Αναγνωστoπουλος είπε...

Μια απορία ως προς την κανονιστικότητα, η οποία ίσως έχει ήδη απαντηθεί αλλού: συμφωνώ απολύτως ότι η ελληνική είναι ζωντανή γλώσσα, ότι έχει με την αρχαία όση σχέση έχουν και τα ισπανικά με την λατινική, ότι καλά κάνει και εξελίσσεται κ.λπ. Όλα αυτά περιέχουν όμως ήδη αξιολογήσεις και μάλιστα πολύ σημαντικές. Γιατί οι γλωσσολόγοι αποφεύγουν να λένε «σωστό» και «λάθος», όταν στο κάτω κάτω η ίδια η χρήση της γλώσσας από αυτούς σημαίνει ποιους γραμματικούς τύπους π.χ. προκρίνουν έναντι άλλων; Γιατί είναι κακό, «λάθος», ο γλωσσολόγος να γράψη την ωραία «φωτογραφική» γραμματική του και σχολιάζοντας να προσθέση «εγώ συνιστώ αυτό, επειδή π.χ. θεωρώ ότι η αφομοίωση επικρατεί της ανομοίωσης, διότι...»;

Ανώνυμος είπε...

Ωραίο κείμενο, τέττιξ.

Greg, δεν μας δίνεις (για μία φορά) και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα; Ποιοι είναι οι "κάποιοι άλλοι" που αποφαίνονται ότι "το να μιλάς ελληνικά είναι και ρατσιστικό γιατί στεναχωριέται ο Πακιστανός"; Γιατί εμένα μου φαίνεται ότι άλλοι είναι που "το τραβάνε το πράγμα" και προσπαθούν, κάθε φορά, να δημιουργούν εντυπώσεις με τέτοια πυροτεχνήματα.

Ανώνυμος είπε...

Τα φωτεινά κατεστημένα γράφουν την πεντάτευχο, «πεντάτομο» ;

Ο Σεφέρης έγραψε για εκείνους που θα μιλάνε εσπεράντο ελληνικά. Αλλά ο Σεφέρης δεν ήταν « ειδικός » της γλώσσας, να βουτάει δαρβινικές ανθρωπολογικές θεωρήσεις και να στηρίζει πάνω τους ανόητα γλωσσολογικά ανώγια και κατώγια!
Κατώγια, ανώγια ποτέ.
Και ο Βιττγκενστάϊν έλεγε ότ η γλώσσα είναι ο κόσμος μας, και τον κόσμο μας τον προστατεύουμε, τον παραδίδουμε, τον καλλιεργούμε.

Ορισμένοι, από υπερβολική αγάπη για την γλώσσα, γράφουν ανοησίες. Τις συγχωρούμε. Αλλωστε, βλέπω τα γλωσσικά χάλια της τηλεοράσεως, του σχολείου, των πανεπιστημίων, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της πολιτικής και παντού, στα παιδαγωγικά ινστιτούτα και στις παχιές πανεπιστημιακές έδρες τους προπαγανδιστές της ισοπέδωσης, τους μηχανικούς της γλώσσας σαν στιγμιαίο εργαλείο εξασφάλισης αναγκών και κατανάλωσης. Εσάς βλέπω επικεφαλής, εσείς είστε οι φορείς της σεφερικής ελληνεσπεραντικής, όχι οι αφελείς, ανόητοι ερωτευμένοι των άστρων.

Και παρ όλο που γράφουν ανοησίες, τα κείμενά τους, είναι ποιητικότερα και ομορφότερα από τα στεγνά και άνυδρα δικά σας και γλωσσικώς πλουσιότερα. Προτιμώ να ονειρεύομαι με τα ελληνικά των άστρων, παρά με τα δικά σας στα άνυδρα τοπία σας.

Φοινικιστής είπε...

Κι εγώ προτιμώ να ασχολούμαι με πράγματα πιο σημαντικά από τις επαναλαμβανόμενες αερολογίες σας. Εντάξει, το καταλάβαμε, μη γράφετε συνέχεια τα ίδια, γιατί καταντάει κουραστικό.

----------

Αγαπητέ Αθ. Ανανγωστόπουλε, ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σας. Θα «σχολιάσω» μόνο ένα σημείο:

Γιατί οι γλωσσολόγοι αποφεύγουν να λένε «σωστό» και «λάθος», όταν στο κάτω κάτω η ίδια η χρήση της γλώσσας από αυτούς σημαίνει ποιους γραμματικούς τύπους π.χ. προκρίνουν έναντι άλλων;

Αν θέλετε, δείτε μια παλαιότερη συζήτηση:
http://periglwssio.blogspot.com/2006/06/blog-post_30.html

Ανώνυμος είπε...

> Τα φωτεινά κατεστημένα γράφουν την πεντάτευχο, «πεντάτομο»;

Άλλο πεντάτομο έργο (σύγχρονο, περί των γλωσσικών λαθών) εννοεί ο τέττιξ, αλλά τέλος πάντων.

Φοινικιστής είπε...

To χωρίο του Martinet (1980: 1- 2):

«καθώς το αντικείμενο αυτής της επιστήμης είναι μια ανθρώπινη δραστηριότητα, είναι μεγάλος ο πειρασμός να εγκαταλείψει κανείς το πεδίο της αμερόληπτης παρατήρησης, για να συστήσει ορισμένη συμπεριφορά, που συνίσταται στο να μην επισημαίνεται πια εκείνο που πραγματικά λέγεται, αλλά να υπαγορεύεται εκείνο που πρέπει να λέγεται. Και σήμερα ακόμη το κοινό, και στην περίπτωση που είναι καλλιεργημένο, αγνοεί σχεδόν την ύπαρξη μιας γλωσσικής επιστήμης που διακρίνεται από τη σχολική γραμματική και την κανονιστική δραστηριότητα που αναπτύσσουν οι γλωσσολογίζοντες αρθρογράφοι. Ο σύγχρονος γλωσσολόγος, όμως, μπροστά σε φράσεις όπως "είναι πιο μεγαλύτερο", "από ανέκαθεν", "πολύ άριστα έκαμες" δεν συμμερίζεται ούτε την ιερή αγανάκτηση του καθαρολόγου ούτε την άγρια χαρά του εικονοκλάστη».

Martinet A. 1980: Éléments de linguistique générale. (Paris: Libraire Armand Colin) [Στοιχεία Γενικής Γλωσσολογίας, μτφρ. Α. Χαραλαμπόπουλου (Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1987)].

Greg είπε...

@hominid

Αφού αδιαφορήσω για τα τάχα "αφελή"... του στύλ
δεν μας δίνεις (για μία φορά) και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα; κοπιάστε!

Η "εθνική" γλώσσα ως όργανο ρατσισμού - κοινωνικού αποκλεισμού

του φίλου σου valentin στον οποίο και σχολιάζεις....! Εκτός αν "υπνοβατούσες"...

enjoy!

J95 είπε...

"Και παρ όλο που γράφουν ανοησίες, τα κείμενά τους, είναι ποιητικότερα και ομορφότερα από τα στεγνά και άνυδρα δικά σας και γλωσσικώς πλουσιότερα. Προτιμώ να ονειρεύομαι με τα ελληνικά των άστρων, παρά με τα δικά σας στα άνυδρα τοπία σας."

Αντίστοιχα μια αστρολογική πρόβλεψη είναι ποιητικότερη από μια ιατρική διάγνωση αλλά όποιος προτιμήσει να κανονίσει την πορεία του σε κάποιο ιατρικό θέμα με βάση την πρώτη και όχι τη δεύτερη είναι αυτό που οι αρχαίοι ημών θα αποκαλούσαν ποιητιστί "φιλοκαλλών μετά μαλακίας".

Ανώνυμος είπε...

> Αφού αδιαφορήσω για τα τάχα "αφελή"... του στύλ
δεν μας δίνεις (για μία φορά) και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα; κοπιάστε!

Η "εθνική" γλώσσα ως όργανο ρατσισμού - κοινωνικού αποκλεισμού

του φίλου σου valentin στον οποίο και σχολιάζεις....! Εκτός αν "υπνοβατούσες"...

enjoy!


Σoυ ζητώ συγγνώμη, greg, με αποστόμωσες πλήρως. Πράγματι, οι Ανορθογραφίες υποστηρίζουν ότι: "η αναγόρευση της γνώσης της ελληνικής σε προαπαιτούμενο για την απόκτηση άδειας παραμονής μέσω μιας διαδικασίας πιστοποίησης μόνο βοηθητική δεν θα είναι για τους μετανάστες, που θα υποστούν τον κρατικό / θεσμικό ρατσισμό και στο επίπεδο της γλώσσας." Τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει αυτό εκτός του ότι, όπως λες κι εσύ, "το να μιλάς Ελληνικά είναι και ρατσιστικό γιατί στενοχωριέται ο Πακιστανός";

Touché!

Greg είπε...

Συγνώμη θα αλλάξω ορολογία!

Δεν αφορά τα Ελληνικά καθεαυτά λοιπόν. Η πιστοποίηση είναι ρατσιστική!

Άρα το Λύκειο ρατσιστικό, το Παν/μιο ρατσιστικώτερο!

Εκτός αν οι μόνοι που θα πρέπει να μην πιστοποιούνται είναι οι μετανάστες! Μήπως γιατί στενοχωριούνται και δεν βοηθούνται; Μα ξαναγυρίζουμε στα ίδια... "Θα στενοχωρηθεί ο Πακιστανός!" Θα μου ξαναζητήσεις "παράδειγμα" και φτού κι' απ' την αρχή! Το 'χουμε ξαναπαίξει το παιγνίδι.

Αγαπητέ μου η μεταναστολαγνεία αυτή δεν βοηθά το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του valentin και των συν αυτώ. Διότι το καταδικάζει στην γκετοποίηση...

Τώρα το "ποιός το τραβάει το πράγμα" φαίνεται από την ραγδαία εντεινόμενη ξενοφοβία, να μην πώ μπάφιασμα, όλο και περισσότερων συμπατριωτών μας από κάτι τέτοια (πράγμα για το οποίο φωνάζω όπου βρεθω και όπου σταθώ από το '95!)

Αλλά ξέφυγα από την χιουμοριστική διάθεση του αρχικού μου σχολιασμού και σταματώ.

Ανώνυμος είπε...

Οι Ανορθογραφίες λένε ότι το να ζητάει το κράτος από τον Πακιστανό (που λες κι εσύ) να παρακολουθήσει "τουλάχιστον 100 ώρες διδασκαλίας της ελληνικής και 25 ώρες της ελληνικής ιστορίας" και να δίνει ύστερα σχετικές εξετάσεις για να πάρει άδεια παραμονής (όχι υπηκοότητα), είναι ένα μέτρο προσχηματικό για να εμποδιστεί να παραμείνει στην Ελλάδα. Δεν σε βρίσκει σύμφωνο αυτή η θέση; Μπορείς ωραιότατα να διατυπώσεις αντίθετη άποψη (όπως κι εγώ έχω κάνει σε άλλες περιπτώσεις), αλλά σε αυτό ακριβώς που υποστηρίζουν οι άλλοι. Όχι να μου λες ότι, δήθεν, ισχυρίζονται ότι "το να μιλάς ελληνικά είναι ρατσιστικό" ή να παραλληλίζεις παντελώς άσχετα πράγματα, όπως η εξέταση των γνώσεων στο λύκειο και το πανεπιστήμιο με την εξέταση της ελληνομάθειας ενός μετανάστη προκειμένου να του χορηγηθεί άδεια παραμονής.

Greg είπε...

Η "εθνική" γλώσσα ως όργανο ρατσισμού - κοινωνικού αποκλεισμού

Ποιός μιλάει λοιπόν για ρατσισμό;

Γιατί είναι άσχετες οι "υπόλοιπες" πιστοποιήσεις;

Προφανώς και η άποψή μου είναι πεντακάθαρα διατυπωμένη στις λίγες παραπάνω λέξεις. Εκτός αν για το προφανές πρέπει να γράψω καμμιά ραψωδία...

Οι υποστηρικτές της παραπάνω "κοσμογονικής" αντίληψης να γράψετε και να εξηγήσετε γιατί είναι "καλό" η άνευ όρων νομιμοποίηση της λαθρομετανάστευσης. Γιατί μέχρι σήμερα δίνεται ως ανυποστήρικτο "τσιτάτο" και μόλις μπαίνουμε στα νούμερα (ασφάλιση, εφορίες, υγεία, ενσωμάτωση-γκετοποίηση, ακόμα και το δεκανίκι του σύγχρονου δουλεμπορίου η ΓΣΕΕ άλλα γράφει στα "μέσα ψιλά γράμματα" της έκθεσής της...

Ανώνυμος είπε...

Βλέπω ότι το λινκ του τίτλου δεν οδηγεί πλέον πουθενά, λόγω των αλλαγής της ηλεκτρονικής διεύθυνσης των Νέων. Για να δώσω την πληροφορία που πλέον λείπει, να πω ότι το λινκ παρέπεμπε σε δημοσίευμα για την έκδοση του πεντάτομου "τη Γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική" του ομότιμου καθηγητή Χρίστου Τσολάκη.

Αυτό που λένε, αυτό που εννοούν. Μια (αν)ηθικη πραγματολογία

(…) Φάγαμε αυτά που είχαμε αγοράσει και ξαφνικά, όπως συζητούσαμε, ακούσαμε ένα μπαμ δυνατούτσικο. Αρκετά κοντά σε μας, για να ακούσουμε κα...